PETRA
BOCHOVE RESTAURATIE
RESTAURATIE
VAN POPPEN
Heeft u een pop met een gebroken
hoofd, een gebroken arm of been, kapotte of ontbrekende ogen,
verfschade, missende tandjes, een versleten pruik, ontbrekende
vingertjes of andere schade? Het is bijna altijd te herstellen.
Bij het kiezen van een geschikte behandeling van schade aan een
pop houd ik rekening met de functie van de pop. Veel poppen zijn
bedoeld om mee te spelen. Er zijn ook sierpoppen die niet bedoeld
zijn om mee te spelen. En er zijn
oude speelpoppen die uit nostalgie worden bewaard, maar waar niet
meer mee wordt gespeeld omdat ze daar te kwetsbaar en\of te
kostbaar voor zijn geworden.
Speelpoppen:
Iemand die zich
bezighoudt met het herstellen van schade aan poppen wordt een
poppendokter genoemd. Van oorsprong houdt een poppendokter zich
hoofdzakelijk bezig met het repareren van poppen, die bedoeld
zijn om mee te spelen. Het terugwinnen van de speelbaarheid van
de pop is dan het doel van de reparaties. Het behalen van
een mooi resultaat en het oorspronkelijk houden van de pop zijn
hierbij uiteraard wenselijk, maar als het voor de speelbaarheid
van de pop of voor de betaalbaarheid van de reparatie
noodzakelijk is, dan worden er op dit gebied wat minder hoge
eisen gesteld. Dit soort reparatiewerk is vandaag de dag bedoeld
voor hedendaagse speelpoppen, die geen hoge materiële waarde
hebben.
Sierpoppen:
Over het algemeen gaat het dan om
een oude \ antieke pop uit een collectie of een nalatenschap, een
pop met curiositeitswaarde, een hedendaagse
kwaliteits-verzamelpop, of om een pop uit de kinderjaren van een
inmiddels volwassen persoon, die vroeger een speelfunctie heeft
gehad, maar die men nu als aandenken in huis wil tentoonstellen
in plaats van ermee te laten spelen. Bij het herstellen van
schade aan deze poppen ligt het accent dan ook niet op hun
speelfunctie, maar op hun waarde als sierobject, als historisch
object of als verzamelobject ( vaak is het een combinatie
hiervan). Bij het behandelen van schade aan deze categorie poppen
zijn het behoud van de oorspronkelijke staat en het verkrijgen
van een zo onzichtbaar mogelijk resultaat het belangrijkste.
Wanneer iemand zich hier op een vakkundige manier mee bezig
houdt, is hij\zij behalve poppendokter, eigenlijk ook
poppenrestaurator. Toch wordt over het algemeen het begrip
poppendokter nog gebruikt. Daar zit een positieve kant aan, want
een poppendokter is een nostalgisch begrip uit het verleden, waar
veel mensen fijne jeugdherinneringen aan hebben, en dat is ook de
moeite van het behouden waard.
Poppen
die uit nostalgie worden bewaard: Een
pop hoeft overigens niet perse antiek en\of veel geld waard te
zijn om voor een restauratie in aanmerking te komen. Als u een
andere reden hebt om een pop te laten restaureren, bijvoorbeeld
een herinnering aan uw jeugd of aan een bepaalde persoon, dan is
restauratie ook mogelijk. Daarbij zal ernaar gestreefd worden om
de pop zoveel mogelijk in de staat terug te brengen, zoals u haar
kent. Meestal is er veel mogelijk om dit te bereiken. Luistert u
tijdens het atelierbezoek s.v.p. goed naar de mogelijkheden èn
de eventuele beperkingen van een reparatie\restauratie waar u
tijdens de besprekingen op geattendeerd wordt en geeft u s.v.p.
duidelijk aan wat u wèl en wat u nìet wilt laten doen aan uw
pop. Deze dingen kunnen dan vooraf schriftelijk worden vastgelegd
opdat er achteraf geen misverstanden over zullen ontstaan. Bij
een pop die niet antiek is en \ of weinig geld waard is,
overstijgen de kosten van een restauratie meestal de geldwaarde
van de pop. De prijs van de restauratie kan hier helaas niet op
aangepast worden vanwege de tijd en het werk die eraan besteed
moeten worden. Maar als de pop persoonlijk veel voor de eigenaar
betekent, dan laat men een dergelijke restauratie vaak tòch
uitvoeren.
Oude
speelpoppen die niet meer geschikt zijn om mee te spelen: Wilt
u een pop van het materiaal porselein, composiet, papier-maché
of celluloid laten restaureren, dan verdient het aanbeveling om
niet meer met de pop te laten spelen. Daar zijn deze materialen
te kwetsbaar voor. Hoewel een dergelijke pop in uw kinderjaren
een speelfunctie heeft gehad, doet u er verstandig aan om haar in
het vervolg uitsluitend tentoon te stellen als u haar zo lang
mogelijk wilt behouden.
WERKWIJZE BIJ DE RESTAURATIE VAN
POPPENHOOFDEN, ROMPEN, ARMEN EN BENEN VAN PORSELEIN, COMPOSIET,
PAPIER-MACHÉ, CELLULOID, TORTULON EN HARD PLASTIK:
Poppenhoofden
en andere onderdelen van porselein, compositiemateriaal,
celluloid, tortulon en hard plastik zijn breekbaar en
poppenhoofden van papier-maché kunnen indeuken en\of scheuren.
Hierdoor behoeven ze vaak een restauratie en gelukkig is dit
mogelijk. Hoewel de restauratie van ieder van deze materialen een
andere aanpak en een ander materiaalgebruik vereist, kunnen er
over het algemeen twee werkwijzen worden onderscheiden:
De
eerste werkwijze betreft
een beknopte restauratie die de minste kosten met zich meebrengt
en die een resultaat oplevert waarbij de schade op een weinig
opvallende manier zichtbaar blijft. Deze werkwijze bestaat uit
het schoonmaken en lijmen van de barst en\of van de scherven, en
het verrichten van minimale invullingen en bijschilderingen
(retoucheren) om een acceptabel resultaat te bereiken. Als het
resultaat naar tevredenheid is, dan kan men het hierbij laten.
Wil men graag een nog mooier resultaat, dan kan men na deze
behandeling nog kiezen voor werkwijze 2:
De
tweede werkwijze is uitgebreider en dus duurder. Deze levert
een resultaat op waarbij de schade niet meer te zien is. Na het
lijmen van de scherven worden alle schadeplekken ingevuld en
vervolgens glad en strak afgewerkt, teneinde een naadloos
oppervlak te verkrijgen. Vervolgens worden de schadeplekken
geretoucheerd, waarmee ze aan het oog worden onttrokken. Ik
retoucheer altijd zo spaarzaam mogelijk, zonder het gehele
oppervlak over te spuiten of over te schilderen. Zo blijft de pop
maximaal in de oorspronkelijke staat.
REPARATIES VAN POPPENOGEN:
Ogen
zijn een hoofdstuk apart. Ze zijn belangrijk omdat ze in sterke
mate de uitdrukking van een pop bepalen, maar ze zijn
tegelijkertijd ook het kwetsbaarste deel van een pop. Poppenogen
zijn er in vele varianten. Slijtage aan opgeschilderde ogen en
plakplaatjesogen kan zorgvuldig worden bijgeschilderd.
Slaapogenmechanieken van oude en antieke poppen komen zeer vaak
in aanmerking voor reparatie. Een beschadigd mechaniek kan worden
gerepareerd en zodanig worden teruggeplaatst dat de ogen als
vanouds weer open en dicht kunnen gaan. Als de ogen en het
mechaniek in zijn geheel verloren zijn gegaan, dan kan er met
glazen ogen weer een vervangend mechaniek op maat worden gemaakt.
Bij flirt\schelm-ogenmechanieken is het metalen mechaniek soms
van binnen verbogen, waardoor de ogen scheel kunnen staan. Het
vereist ervaring en geduld om dit te verhelpen, aangezien iedere
handeling invloed heeft op het functioneren van het hele
mechaniek. Meestal kan ervoor gezorgd worden dat de ogen van de
pop weer mooi recht komen te staan, of er kan op z`n minst een
verbetering teweeg worden gebracht.
Ook
slaapogen bij de modernere zachte plastik poppen gaan vaak
kapot. De ogen bij dit soort poppen bestaan per oog uit een
bolletje, waarin zich het mechaniekje bevindt. Als daarin een
pennetje afbreekt, dan komt het oog los en scheef in het bolletje
te liggen en werkt het mechaniekje niet meer. Om dit mechaniekje
te kunnen repareren, moet het bolletje uit elkaar gehaald worden
en na de reparatie weer terug in elkaar gezet worden. Bij sommige
typen bolletjes kan dit niet. In dat geval zijn er twee
mogelijkheden. Het kapotte oog terugplaatsen en het mankement
accepteren, of het paar ogen in zijn geheel vervangen door een
nieuw paar dat er zoveel mogelijk op lijkt. Ook al worden de
vervangende ogen met zorg uitgezocht, bijna altijd is het
verschil met de oorspronkelijke ogen toch zichtbaar. Dat komt met
name doordat de vervangende ogen nieuw zijn, en niet de
verkleuring en slijtage vertonen van de oorspronkelijke ogen in
de pop. De meeste mensen vinden dat geen probleem, maar soms kan
de emotionele waarde van een pop zó hoog zijn, dat dit zeer nauw
luistert. Als men met zekerheid precies dezelfde oude
uitstraling van de pop wil behouden, dan moet men dat kenbaar
maken vòòrdat er aan de ogen gewerkt gaat
worden. Mocht in dat geval tijdens de werkzaamheden blijken
dat de oude ogen niet gerepareerd kunnen worden, hetgeen pas
duidelijk wordt als er een oogbolletje uit het hoofd van de pop
is gehaald, dan zullen de ogen niet worden vervangen. Het is dan
beter om het kapotte oog weer terug te plaatsen en het mankement
te accepteren.
VERVANGEN VAN VEROUDERD ELASTIEK
IN POPPENLIJVEN:
Vroeger
werd er over het algemeen rond wit elastiek gebruikt om het
hoofd, de romp en de ledematen van een pop met elkaar te
verbinden. Dit systeem kom je daarom veel tegen bij oude en
antieke poppen. Het nadeel van elastiek is dat het na verloop van
tijd veroudert. Het verliest zijn trekkracht, waardoor het slap
wordt. Het resultaat is een pop met bungelende onderdelen. Dit
kan verholpen worden door het oude elastiek door nieuw elastiek
te vervangen.
RESTAURATIE VAN POPPENHAAR:
Poppenhaar
is er in verschillende varianten. Het kan aanwezig zijn in de
vorm van een pruik, die bestaat uit stroken mensenhaar of mohair,
die vastgenaaid zijn op een textielen kapje. Ook komt het voor
dat plukken mensenhaar of mohair rechtstreeks met lijm op een
poppenhoofd gedrapeerd zijn tot een kapseltje . Bij de modernere
zachte plastik poppen is het synthetische haar meestal ingeplant.
Vaak is het haar erg vuil, en het komt menig keer voor dat er
haar ontbreekt. Aangezien het behoud van de oorspronkelijke staat
van een pop belangrijk is, verdient het restaureren van een pruik
altijd de voorkeur boven het vervangen ervan, op voorwaarde dat
het technisch en financieel haalbaar is om de oude pruik te
restaureren. Ontbrekend haar kan vaak worden aangevuld met nieuw
haar, dat er zoveel mogelijk op lijkt. Een vuile, oude pruik kan,
indien de makelij en de conditie van de pruik het toelaten,
voorzichtig worden gereinigd.
KOPDEKSELS EN MAMASTEMMEN:
Oude
modellen van poppenhoofden zijn aan de bovenkant vaak
uitgesneden, zodat er men vroeger aan de binnenkant van het hoofd
kon komen om slaapogen te plaatsen. Het gat werd daarna gedicht
door er een passend bol dekseltje van karton of kurk op te
plaatsen. Soms is dit vervormd, verloren gegaan, of er is in het
verleden een ongeschikte vervanging van het kopdeksel op het
hoofd geplaatst. Het plaatsen van een geschikt, passend kopdeksel
behoort tot de mogelijkheden. Veel poppen hebben een rond,
cilindervormig mechaniekje in de buik of rug, dat een geluid
maakt dat klinkt als "mama". Als deze verloren is
gegaan, of hij maakt geen geluid meer, dan heb ik mogelijk een
vervangend exemplaar voor u.
ALS U EEN POP GEBROKEN HEBT:
Bewaar
alle stukken die u kunt vinden,
ook de kleinste stukjes. Het is onverstandig om stukjes weg te
gooien. Hoe completer, hoe beter! Mocht u echter toch niet alle
stukjes kunnen vinden, dan hoeft u daar niet ongerust over te
zijn, omdat ontbrekend materiaal kan worden opgevuld en
geretoucheerd.
Kijk
en voel in alle hoeken bij het zoeken naar scherven.
Ook op minder voor de hand liggende
plekken zoals achter de poten van een kast.
U
kunt de scherven als een puzzel bij elkaar leggen om
te controleren of alles compleet is. Het is echter af te raden om
de scherven tegen elkaar aan te drukken, omdat door de druk
kleine stukjes van de breukvlakken kunnen afspringen.
Probeer
de breukvlakken niet aan te raken. Hierdoor
blijven de breukvlakken vetvrij, en u voorkomt dat u zich aan de
scherpe randen snijdt.
Zelf
lijmen is bij waardevolle objecten onverstandig. Veel
lijmsoorten zijn niet voor 100% te verwijderen, bijvoorbeeld
omdat ze een blijvende gele verkleuring op het breukvlak
achterlaten. Bovendien maakt een lijmpoging een latere
restauratie duurder, omdat het extra werk is om de lijmpoging
ongedaan te maken. Het is voor het resultaat van de restauratie
en voor uw portemonnee het gunstigste als u schone breuken
aanlevert. Mocht het object toch reeds slordig gelijmd zijn, dan
is het vaak mogelijk om dit weer ongedaan te laten maken, zodat
het alsnog professioneel gelijmd kan worden. Er zijn echter
ook poppenmaterialen die zo kwetsbaar zijn , dat ze niet bestand
zijn tegen de behandeling die nodig is om de mislukte lijmpoging
te verwijderen. De lijm is dan eigenlijk niet meer te
verwijderen.
Plak
de scherven niet aan elkaar met plakband. Het
verwijderen van dit plakband kan schade aanrichten aan sommige
oppervlakken. Bovendien laten veel soorten plakband plakresten
achter op het oppervlak, die verwijderd moeten worden. Dat zorgt
onnodig voor extra werk en dus voor extra kosten.
- Verpak
alle scherven apart in
schoon onbedrukt
papier,
handdoeken of luchtkussenfolie. De kleinste stukjes kunt u er
het beste bij doen in een afsluitbaar doosje of in een
dichtgeplakte envelop .
-
Maak van tevoren thuis foto`s van
uw pop. Als
u in aanmerking wilt komen voor vergoeding van de
restauratiekosten door een verzekeraar, maakt u dan s.v.p. ,
voordat u het object naar het atelier brengt, zelf thuis foto`s
van uw beschadigde pop ( ook van het fabrieksmerk en de
malnummers ) en vermeldt de lengte van uw pop erbij. De
betreffende verzekeraar kan hiernaar vragen.
Als
u een pop ter
restauratie wilt aanbieden, kleed de pop dan thuis van tevoren
uit. De kleding is bij de
restauratie van de pop overbodig en deze kunt u dus thuis laten.
Voor het uittrekken van antieke kleding moet u rustig gaan
zitten. Ze bestaat vaak uit meerdere losse kledingstukken die
allemaal apart voorzichtig losgemaakt en uitgetrokken moeten
worden.
Neem
van tevoren thuis de kledingmaten, de pruikmaat en de schoenmaat
van uw pop op en bewaar deze gegevens op een papiertje in uw
portemonnee .
Als u extra kleding voor uw pop wilt maken of kopen, of u ziet
ergens een mooie vervangende poppenpruik of een mooi paar
poppenschoentjes, dan is het handig als u deze maten op papier
bij u hebt, terwijl de pop zich voor restauratie in het atelier
bevindt. De maat van de pruik wordt bepaald aan de hand van de
kopomvang. De kopomvang meet u door met een meetlint het breedste
gedeelte van ter hoogte van het voorhoofd rondom te meten. Voor
de schoenmaat kunt u op papier een omtrek maken van de voetjes
van de pop, en het is daarbij ook verstandig om de hoogte van de
voet op te meten.
home
|
